Με την επικαιρότητα να εγείρει όλο και περισσότερο το ζήτημα της επιτακτικής ανάγκης για ένταξη και σωστή διεξαγωγή της σεξουαλικής εκπαίδευσης στα σχολεία, το πορνό να παίζει το νούμερο ένα παράγοντα για τον λανθασμένο τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται το σεξ – κυρίως τα νεαρά αγόρια, τα οποία συχνά εφευρίσκουν ευφάνταστες δικαιολογίες για να αποφύγουν τη χρήση πρόφυλαξης – εξαιτίας της εύκολης και συχνά ανεπιτήρητης και απρόσκοπτης πρόσβασης σε αυτό μέσω του διαδικτύου και τη μηδενική ενημέρωση για την σημασία της προφύλαξης γενικότερα, καθώς ως κοινωνία εδώ και χρόνια διαιωνίζουμε τη λανθασμένη αντίληψη ότι η προστασία αποτελεί πρώτα και κύρια μέσο αντισύλληψης, ενώ στην πραγματικότητα μας θωρακίζει απέναντι σε δεκάδες νοσήματα που μεταδίδονται μέσω της σεξουαλικής επαφής, έκατσα να αναρωτηθώ που βρίσκεται το προφυλακτικό στην ποπ κουλτούρα.
Τα προϊόντα ποπ κουλτούρας είναι άκρως επιδραστικά. Για παράδειγμα τον τελευταίο χρόνο πολλές από εμάς βλέπουμε “Emily In Paris” μόνο και μόνο για να ξεσηκώνουμε τα outfit της πρωταγωνίστριας και να τα προσαρμόζουμε στην πραγματική ζωή, ενώ άλλες προγραμματίζουμε ήδη το επόμενο ταξίδι στο Παρίσι πανδημίας επιτρεπούσης. Τι γίνεται λοιπόν με την απεικόνιση του ασφαλούς σεξ στον κινηματογράφο και την τηλεόραση, αν εξαιρέσουμε την ύπαρξη της σειράς που όλοι επαινούν, το “Sex Education”;
Στο “Friends”, μια λεπτομέρεια που ίσως έχουν παρατηρήσει ευκολότερα οι μεγάλοι fans, στο bachelor party του Ross λίγο πριν παντρευτεί την Emily το σπίτι του Joey και του Chandler όπου και διαδραματίζεται, είναι διακοσμημένο με προφυλακτικά εν είδει μπαλονιών. Στο δικό μας “Κων/νου & Ελένης” στο χριστουγεννιάτικο επεισόδιο όπου προσπαθούν έκαστος να αναδειχθούν “καλύτερος δημότης Αμαρουσίου”, η Ελένη σαμποτάρει τον αγαπημένο καθηγητή στολίζοντας το δέντρο της πλατείας με φουσκωμένα προφυλακτικά. Το προφυλακτικό λοιπόν, αντιμετωπίζεται ως το μέσο για μια υπερβολική καφρίλα η οποία εγγυημένα θα προκαλέσει το γέλιο.
Ελάχιστες είναι οι φορές που σε μία ταινία ή σειρά έχουμε δει τους πρωταγωνιστές, ειδικότερα όταν εκείνοι συνευρίσκονται για πρώτη φορά, να κάνουν την απαραίτητη παύση για να φορέσουν προφυλακτικό. Παράλληλα πολλές είναι οι φορές που και η ποπ κουλτούρα εμφανίζει το προφυλακτικό μονάχα ως μέσο αντισύλληψης, όπως για παράδειγμα στο “Knocked Up” του Judd Apatow που θέλει τον Ben (Seth Rogen) και την Alison (Katherine Heigl) να γίνονται γονείς μετά τη μη χρήση προστασίας κατά τη διάρκεια του one night stand τους. Μάλιστα, o Ben εκτός του ότι θεωρεί ότι δεν έχει καμία ευθύνη που δεν φόρεσε προφυλακτικό, ρίχνει όλο το φταίξιμο στην Alison ευτελίζοντας τη γυναικεία αντισύλληψη με το να την αποκαλεί με διάφορα ανύπαρκτα ονόματα. Σε όλη την παραπάνω ήδη άβολη – με την πρόφαση του αστείου – σκηνή λοιπόν, η έλλειψη χρήσης προφυλακτικού ανάμεσα σε δύο ετερόφυλα άτομα που έκαναν one night stand έχει ως συνέπεια μόνο μία εγκυμοσύνη. Χρειάζεται άραγε να τονίσουμε εδώ τι θα πήγαινε διαφορετικά αν τα άτομα αυτά ήταν του ίδιου φύλου και πιο συγκεκριμένα gay άνδρες;
Για τα ΣΜΝ ούτε λόγος. Στην πλέον iconic teenage movie “Mean Girls” του 2004 έχουμε μάλλον μια λαμπρή στιγμή – τη διακομόδηση της λανθασμένης ενημέρωσης των νέων για τα ΣΜΝ και την προφύλαξη. Όταν ο γυμναστής του σχολείου έχει αναλάβει τη διεξαγωγή σεξουαλικής… ενημέρωσης φροντίζει να καταστήσει σαφές ότι το σεξ είτε θα μας αφήσει έγκυες εμάς τα κορίτσια, είτε θα μας οδηγήσει όλους στο θάνατο και μετά απλώς μοιράζει προφυλακτικά. Σε άλλη σκηνή η μαμά (Amy Poehler) της Regina George (Rachel McAdams) ενώ την πιάνει πάνω σε φάσωμα, ρωτά αν χρειάζονται κάτι “Κανένα σκανκ, ένα προφυλακτικό;”. Η ατάκα της αυτή έχει μείνει στην ιστορία και την έχει ενθρονίσει στο πάνθεον των cool moms της ποπ κουλτούρας.
Μέχρι στιγμής λοιπόν έχουμε: α) την απεικόνιση της προφύλαξης ως “σόκιν” αστείο ή καφρίλα, β) καμία αναφορά στους υπόλοιπους κινδύνους που ελλοχεύουν αν δεν φορά κανείς προφυλακτικό και αντιμετώπισή του μόνο ως μέσο αντισύλληψης, γ) ελλειπή ή προβληματική παρουσίαση ΣΜΝ, γ) το προφυλακτικό ανύπαρκτο ειδικά ανάμεσα σε πρωταγωνιστές που μόλις γνωρίζονται και κάνουν σεξ. Η απάντηση από τον τομέα της ψυχαγωγίας εδώ θα μπορούσε να είναι πως μιλάμε για μυθοπλασία κι έτσι αφενός, το προφυλακτικό ως ένα προϊόν που αντιμετωπίζεται ως ταμπού ακόμη και σήμερα (για παράδειγμα η αγορά τους θεωρείται ακόμη σε τρομακτικό ποσοστό “ανδρικό σπορ”, ποτέ σχεδόν δεν βρίσκονται κάπου που κάποιος τρίτος έχει πρόσβαση, λες και είναι κακό να ανακαλύψει ένας επισκέπτης ας πούμε ότι μέσα σε αυτό το σπίτι κάποιος κάνει σεξ) φέρει ένα συμβολισμό και μία δυναμική που μπορούν να υποβοηθήσουν αστεία και γκάφες, αφετέρου δεν γίνεται τα plot lines ταινιών και σειρών να αντικαθιστούν το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής και άρα οι δημιουργοί δεν είναι υποχρεωμένοι να εντάσσουν το ασφαλές σεξ στα αφηγήματά τους.
Κάπως έτσι συνέβη και με τη σειρά “Insecure” της Issa Rae της οποίας οι fans κατέφυγαν στο Twitter για να υποδείξουν στη δημιουργό ότι κατά τη διάρκεια μιάμισης σεζόν η σειρά δεν κατάφερε να δείξει τους χαρακτήρες της να αγοράζουν, να εφαρμόζουν ή να συζητούν για προστασία. Η δημιουργός απάντησε με τονίζοντας ότι σε διάφορες σκηνές εμφανίζονται προφυλακτικά διακριτικά, όπως για παράδειγμα στο background, αλλά παράλληλα είπε στους οπαδούς της σειράς “Σας ακούμε”. Η αντίδραση του παραγωγού ήταν κάπως διαφορετική. Ο Prentice Penny τουίταρε ότι οι συνεριογράφοι παίρνουν ως δεδομένο ότι οι χαρακτήρες χρησιμοποιούν προφυλακτικά αλλά ότι κατά τα άλλα, “Δεν είμαστε PSA, ντοκιμαντέρ ή μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Οι θαυμαστές της σειράς δεν πρέπει να βλέπουν ΚΑΜΙΑ απόφαση που παίρνουν οι χαρακτήρες μας ως πυξίδα”.
Όπως ενημερωνόμαστε από το site του ΕΟΔΥ από το 1950 είναι υποχρεωτική η δήλωση των εργαστηριακά επιβεβαιωμένων κρουσμάτων σύφιλης, γονόρροιας, συγγενούς σύφιλης και αφροδίσιου λεμφοκοκκιώματος με σκοπό την επιδημιολογική τους παρατήρηση. Από το 2011 εντάσσονται και τα οι χλαμυδιακές λοιμώξεις στο πλαίσιο εναρμόνισης με τις ανάγκες επιτήρησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Παρόλα αυτά η τελευταία καταγραφή Επιδημιολογικής και Εργαστηριακής Επιτήρησης Σεξουαλικώς Μεταδιδομένων Νοσημάτων (Γονόρροια, Χλαμύδια, Σύφιλη), είναι το 2016 (ευτυχώς για τον HIV επικαιροποιούνται συνεχώς). Ακόμα κι έτσι, τα διαθέσιμα δεδομένα για τα ΣΜΝ υποχρεωτικής δήλωσης στην Ελλάδα παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Καταγράφονται κρούσματα από άτομα που βρίσκονται στην ηλικία των 15 ετών, ενώ η έξαρσή τους κορυφώνεται στα 25 έτη.
Θα μπορούσε πραγματικά η συστηματική απεικόνιση του ασφαλούς σεξ, οι διαρκείς υπενθυμίσεις ή υπόνοιες για τη χρήση προφυλακτικού και η σωστή παρουσίαση των ΣΜΝ να επηρεάσει τους νέους και να προωθήσει μια υγιή εικόνα του σεξ όπου η αγάπη προς αυτό και ο σεβασμός προς τον ερωτικό σύντροφο, αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό πάνε χέρι – χέρι; Αν αποδεχόμαστε τη δύναμη και την επιρροή των προϊόντων pop κουλτούρας πάνω στους καταναλωτές τους, όπως έκαναν τα μεγάλα στούντιο με το τσιγάρο, δεν βλέπω το λόγο να μην. Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε ότι δεν είναι πράγματι, αποκλειστικά τουλάχιστον, δουλειά του κινηματογράφου ή της τηλεόρασης να προωθεί το ασφαλές σεξ και να ενημερώνει γύρω από αυτό. Βέβαια, από την άλλη… τι θα πείραζε να υπήρχαν μια – δυο σκηνές παραπάνω με κάποιον που φορά πρώτα προφυλακτικό κι έπειτα διεισδύει; Είναι άλλωστε κάτι, κατά κύριο λόγο, πιο ρεαλιστικό.
