Ο Ιατροδικαστής – Πραγματογνώμον Κος. Γρηγόρη Λέων, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρείας
Δεν πρόκειται λοιπόν για αστείο, αλλά για μία πιθανότητα η οποία μάλιστα στη χώρα μας παραγνωρίζεται αρκετά, για αυτό και εκλείπει σημαντικά η ενημέρωση σε σχέση με το πώς μια κοπέλα ή ένα άτομο μπορεί να αντιμετωπίσει μια τέτοια συνθήκη. Υπάρχει μονάχα η προτροπή της προσοχής. Όσο όμως και προσέχει κανείς το ποτήρι με το ποτό του όλο το βράδυ ή τις “φιλίες” που μπορεί να πιάσει σε ένα μπαρ/ κλαμπ, δυστυχώς πράγματα συμβαίνουν. Οι γιορτές πλησιάζουν και το αλκοόλ θα ρέει άφθονο στις εξόδους μας.
Μιλήσαμε με τον Ιατροδικαστή – Πραγματογνώμονα Κο. Γρηγόρη Λέων, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρο της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρείας, για το τι πρέπει να κάνει μία γυναίκα ή ένα άτομο ένα πιστεύει ότι έχει ναρκωθεί με χάπι βιασμού. Πρώτα όμως ας μάθουμε τι είναι το “χάπι του βιασμού”.
Date Rape Drugs
Σύμφωνα με την εργασία “Πρωτόκολλο Έμφυλης Βίας” που εκπονήθηκε για να χρησιμοποιηθεί ως ενημερωτικό υλικό του προγράμματος του ΕΟΔΥ “Philos”, ο αγγλικός όρος “date rape drugs” χρησιμοποιείται για την περιγραφή ουσιών οι οποίες κάποιες φορές χρησιμοποιούνται προκειμένου να υποβοηθήσουν σεξουαλική επίθεση.Ως σεξουαλική επίθεση ορίζεται οποιοδήποτε είδος σεξουαλικής δραστηριότητας στην οποία
ένα άτομο δεν συμφωνεί. Μπορεί να περιλαμβάνει ανάρμοστο άγγιγμα, κολπική διείσδυση, σεξουαλική επαφή, βιασμό και απόπειρα βιασμού. Λόγω της επίδρασης των ουσιών αυτών, τα θύματα μπορεί να είναι (από την άποψη των φυσιολογικών αντανακλαστικών) αβοήθητα, ανίκανα να αρνηθούν σεξουαλική δραστηριότητα και να θυμηθούν στη συνέχεια τι είχε συμβεί.
Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις τέτοιες ουσίες (παρόλα αυτά, με την ευρεία έννοια όλες οι ναρκωτικές ουσίες μπορούν να υποβοηθήσουν σεξουαλική παρενόχληση)
1. GHB (gamma hydroxybutyric acid): κυκλοφορεί ως άοσμο και άχρωμο υγρό, λευκή σκόνη, και χάπι. Είναι κατασταλτικό του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Προκαλεί διαταραχές συνείδησης, απώλεια πρόσφατης μνήμης, αίσθημα ονειρώδους κατάστασης, εφίδρωση κλπ. Σε συνδυασμό με αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει ναυτία και αναπνευστική δυσχέρεια. Κυκλοφορεί στο δρόμο ως «υγρή έκσταση» ή «βιταμίνη G».
2. Rohypnol (flunitrazepam): χάπι το οποίο διαλύεται όταν προστίθεται σε υγρό. Τα καινούργια χάπια γίνονται μπλε όταν προστίθενται σε υγρό, ωστόσο τα παλιά, τα οποία παραμένουν άχρωμα, διατίθενται ακόμη. Προκαλεί διαταραχές συνείδησης, απώλεια πρόσφατης μνήμης, αίσθημα μέθης, δυσκολία επικοινωνίας, μυοχάλαση, διαταραχές όρασης. Σε περίπτωση ανάμειξης με αλκοόλ ή άλλα αντικαταθλιπτικά μπορεί να είναι θανατηφόρο.
3. Ketamine (ketamine hydrochloride): υγρό και λευκή σκόνη. Χρησιμοποιείται ώς αναισθητικό κυρίως για τα ζώα. Βρίσκεται και στα κτηνιατρεία. Μπορεί να ενεθεί ή να εισπνευσθεί. Προκαλεί ονειρώδεις καταστάσεις και παραισθήσεις. Σε υψηλές δόσεις προκαλεί αμνησία, υπέρταση.
4. MDMA (Ecstasy): συνθετικό χημικό αντίστοιχο του διεγερτικού μεθαμφεταμίνη και του παραισθησιογόνου μεσκαλίνη. Σε μεγάλες δόσεις παρεμβαίνει στο θερμορυθμιστικό σύστημα του σώματος. Μπορεί να οδηγήσει σε υπερθερμία με πιθανή κατάληξη την ηπατική, νεφρική και καρδιακή ανεπάρκεια.
Άμεση καταγγελία του περιστατικού
Σύμφωνα με τον κ. Λέων οι ώρες που θα μεσολαβήσουν από την επίθεση, μέχρι την καταγγελία της, η οποία και είναι επιτακτική, είναι κρίσιμες. “Οι ώρες μετρούν. Σκεφτείτε ότι γενικότερα τα φάρμακα που λαμβάνουμε παραμένουν στο σώμα μας για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, εξαρτάται από την ουσία. Μπορεί κάποια φάρμακα να παραμείνουν στο σώμα μας για 12, 24 ή κάποιες παραπάνω ώρες. Οπότε είναι πάρα πολύ σημαντικό η γυναίκα να δηλώσει τα συμπτώματα που έχει στην αστυνομία και να ζητήσει άμεση ιατροδικαστική εξέταση. Όταν δε, θα πάει στον ιατροδικαστή, πρέπει να δηλώσει επακριβώς τα συμπτώματα που αισθάνεται και να ζητήσει τοξικολογική εξέταση, δηλαδή μία εξέταση ούρων ή αίματος ή και τα δύο, η οποία μπορεί να μας δώσει αξιόπιστα το αν έχει γίνει λήψη τέτοιων φαρμάκων ή όχι. Το πρώτο βήμα λοιπόν είναι καταγγελία στην αστυνομία κι όχι η επίσκεψη στα επείγοντα ή στο νοσοκομείο, για τον πολύ απλό λόγο ότι η αστυνομία θα εκδώσει την εντολή ιατροδικαστικής εξέτασης. Αυτό που επείγει ουσιαστικά, για να το πούμε απλά, είναι να πάμε άμεσα σε ιατροδικαστή για να μπορέσει να γίνει η λήψη των αντίστοιχων υγρών και να γίνουν οι αντίστοιχες τοξικολογικές αναλήψεις που θα επιβεβαιώνουν ή όχι τα λεγόμενα του θύματος”.
Τι είναι το περιθώριο των 72 ωρών; Ισχύει για το χάπι βιασμού;
Σε αρθρογραφία αναφορικά με τη σεξουαλική κακοποίηση αναφέρεται συχνά το “περιθώριο των 72 ωρών” για την καταγγελία της. Ο ιατροδικαστής – πραγματογνώμον, Γρηγόρης Λέων, μας εξηγεί πως στην περίπτωση των date rape drugs, το χρονικό περιθώριο είναι κατά πολύ μικρότερο και δίνει παράλληλα χρήσιμες συμβουλές που πρέπει να ακολουθήσουν τα θύματα προτού καταγγείλουν την κακοποίησή τους.
“Το περιθώριο των 72 ωρών για την σεξουαλική κακοποίηση ισχύει, αφορά όμως τα εργαστηριακά ευρήματα γενικότερα, όχι τη χρήση ουσιών. Για τη χρήση ουσιών το περιθώριο σε περιπτώσεις είναι πολύ λιγότερο. 72 ώρες είναι το περιθώριό μας για να μπορέσουμε να λάβουμε γενετικό υλικό από τα γεννητικά όργανα της γυναίκας, δηλαδή κολπικά υγρά ή υλικό από τις έσω επιφάνειες των γεννητικών της οργάνων ή για να λάβουμε σπέρμα ή σπερματικό υγρό, αν υπάρχει. Είναι πάρα πολύ χρήσιμο για αυτό το λόγο, η γυναίκα, από τη στιγμή που θα δεχτεί σεξουαλική κακοποίηση να μην πλυθεί. Επίσης τα ρούχα που φορούσε κατά τη διάρκεια της επίθεσης, αν γίνεται, να τα αφαιρέσει και να τα φυλάξει σε έναν χάρτινο σάκο κατά προτίμηση, και να τα παραδώσει κι αυτά στον ιατροδικαστή από τον οποίο θα εξεταστεί προς ανάλυση, για να δούμε αν υπάρχει παρουσία γενετικού υλικού (DNΑ). Στην περίπτωση του χαπιού του βιασμού, οι τοξικολογικές εξετάσεις είναι το πλέον επείγον γιατί δυστυχώς πάρα πολλές ουσίες δεν έχουν μεγάλη διάρκεια ανίχνευσης. Έτσι για παράδειγμα, αν μία γυναίκα καταγγείλει το γεγονός μετά από 48 ώρες μπορεί να μην βρεθεί και τίποτα, ενώ θα έχει γίνει χρήση”, καταλήγει ο ιατροδικαστής.
Ολιστική προσέγγιση και ψυχολογική υποστήριξη
Ο κ. Λέων σημειώνει κάτι εξίσου σημαντικό. Τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης οφείλουν να αντιμετωπίζονται ολιστικά. Όπως αναφέρει, οι ιατροδικαστές μαζί με τους ιατροδικαστικούς επιστήμονες ουσιαστικά αντιμετωπίζουν την πιστοποίηση της σεξουαλικής κακοποίησης. “Όμως η γυναίκα δεν χρειάζεται απλά την πιστοποίηση της κακοποίησής της, αλλά μία συνεχόμενη υποστήριξη, διεπιστημονική θα σας έλεγα κιολας”, τονίζει. “Δηλαδή πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι η γυναίκα αυτή θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να αποφύγει οποιαδήποτε ασθένεια από την οποία θα μπορούσε να έχει προσβληθεί με τη σεξουαλική επαφή με ένα μολυσμένο άτομο – και υπάρχουν τέτοιες μέθοδοι – για παράδειγμα αν κακοποιήθηκε σεξουαλικά από κάποιο άτομο το οποίο έχει AIDS εκεί υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να δοθούν προληπτικά. Επίσης η γυναίκα θα πρέπει να επισκεφτεί κι έναν γυναικολόγο για να αποφύγει μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Τέλος, η ψυχολογική υποστήριξη είναι ένα άλλο κεφάλαιο απαραίτητο σε όλη αυτή τη διαδικασία, καθώς το θύμα βιώνει μια εξαιρετικά δύσκολη ψυχολογικά στιγμή και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι χρειάζεται υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχικής υγείας”.
Χρήσιμα links
Οι παραπάνω οδηγίες που μας έδωσε ο κ. Γρηγόρης Λέων αφορούν ένα πρώτο, πρακτικό κομμάτι το οποίο δεν συμβάλει μόνο στη συλλογή στοιχείων που θα βοηθήσουν στη δίωξη του θύτη, αλλά εξασφαλίζει και την προστασία της υγείας του θύματος. Επιπρόσθετα, η καταγγελία της κακοποίησης επικυρώνει την εμπειρία για το θύμα και το βοηθά να την αντιμετωπίσει ως τέτοια, να διαχειριστεί δηλαδή τις επιπτώσεις της σεξουαλικής κακοποίησης – παρενόχλησης και να διαφυλάξει την ψυχοσυναισθηματική του ισορροπία, με την κατάλληλη ψυχοκοινωνική υποστήριξη. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι δεν ευθύνεστε εσείς για τη συμπεριφορά του θύτη. Η επικοινωνία με ειδικό ψυχικής υγείας ή με κάποια από τις γραμμές/δομές ψυχοκοινωνικής στήριξης βοηθούν σημαντικά στο να αντλήσετε δύναμη, να ξεπεράσετε το φόβο σας και να απεγκλωβιστείτε από την κατάσταση στην οποία έχετε περιέλθει.
Ακολουθούν μερικά χρήσιμα links, έτσι ώστε αν εσύ ή φιλή σου πέσετε θύματα σεξουαλικής κακοποίησης να γνωρίζετε πού να απευθυνθείτε:
Στο site της Ελληνικής Αστυνομίας υπάρχει αναλυτικός οδηγός για θύματα προσβολής γενετήσιας ελευθερίας – αξιοπρέπειας (σεξουαλική κακοποίηση – παρενόχληση).
Καλέστε τη γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής, Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων για ψυχοκοινωνική στήριξη, νομική συμβουλευτική και φιλοξενία σε ξενώνες ή να επικοινωνήστε με τα κατά τόπο συμβουλευτικά κέντρα.
