Το φιλί ίσως και να είναι η πιο στοργική εκδήλωση συναισθημάτων. Μία ερωτικά τρυφερή πράξη – σχεδόν ηρωική – για εκείνους που τολμούν. Το φιλί μπορεί να είναι στοργικό, σχεδόν αδελφικό ή το γλυκό φιλί της μάνας, μπορεί να είναι ρομαντικό, φλογερό από τον εραστή και εύθρυπτα αθώο από έναν καλό σου φίλο. Μην ξεγελαστείς! Ένα φιλί μπορεί να γίνει πλανερό και επικίνδυνο – σχεδόν εθιστικό. Παρακάτω θα γοητευτούμε από τα αγαπημένα φιλιά της τέχνης. Γίνεται πιο ελκυστικό;
Οι Ain Sakhri εραστές.
Το παραπάνω γλυπτό είναι η αρχαιότερη αποτύπωση της σεξουαλικής δύναμης. Δύο εραστές αγκαλιάζονται σφιχτά, και δίνουν το απαλόσαρκο φιλί της τέχνης κάπου στη Βηθλεέμ. Το φιλί αυτό δόθηκε περίπου το 10.000 π.Χ. και τώρα φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο. Ένα μικρό αποτύπωμα για μία διαχρονική αγάπη.
Αττικό ερυθρόμορφο αγγείο.
Πάνω στο αγγείο απεικονίζονται δύο άντρες τη στιγμή πριν «λυτρωθούν». Το συγκεκριμένο έργο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού αποτυπώνει δημόσια την ομοφυλοφιλική έλξη μόλις το 480 π.Χ. Όσο και αν θεωρούμε εσφαλμένα το αντίθετο, οι Αθηναίοι υπήρξαν φανερά εναντίον της ομοφυλοφιλίας, λαμβάνοντας ακόμα και μέτρα προστασίας των νεαρών ανδρών απέναντι σε επίδοξους και γηραιότερους «εραστές». Ίσως ο δημιουργός του αγγείου να ήθελε να καταδείξει την διαφορά ηλικίας των δύο ανδρών που τώρα φυλάσσονται στο Λούβρο, προσθέτοντας μούσι στον μεγαλύτερο άντρα και αφήνοντας αμούστακο τον νεαρό.
Il Bacio.
To 1859 ο Francesco Hayez ζωγραφίζει το φιλί του ιταλικού ρομαντισμού, σύνθεση του risorgimento. Ένα ζευγάρι του Μεσαίωνα ανταλλάσσει ένα παθιασμένο φιλί. Η όμορφη κοπέλα ελαφρώς γερμένη στα δεξιά δέχεται το έντονο φιλί του παρτενέρ της, ο οποίος την στηρίζει με το δυνατό του πόδι, ενώ ταυτόχρονα μας δίνει την αίσθηση ότι είναι έτοιμος να αποχωρήσει. Η ατμόσφαιρα αισθαντική γεμάτη μυστήριο – ίσως μία κρυφή συνάντηση – ακόμα και επικίνδυνη. Παράλληλα, ο συμβολισμός του έργου είναι η συμμαχία της Γαλλίας, που προκύπτει από το χρώμα φορέματος της κοπέλας με το Βασίλειο της Σαρδηνίας, σημερινά εδάφη της Ιταλίας.
Ηρακλής και Ομφάλη.
Ο πίνακας του François Boucher αναπαριστά ένα από τα πιο ερωτικά και φλογερά φιλιά στην ιστορία της τέχνης. Το φιλί της Ομφάλης και του Ηρακλή είναι παράδειγμα της Αναγεννησιακής τέχνης ενώ συνάμα αποτελεί πρότυπο πίνακα της ανάδειξης του καλλιτεχνικού ρεύματος Ροκοκό. Ο πίνακας ολοκληρώθηκε το 1735, μία περίοδο όπου τα ένθερμα φιλιά και οι συναισθηματικοί χείμαρροι σπανίως απεικονίζονταν. Οι ερμηνείες του πίνακα διαφέρουν και τελικά μας κάνουν να αναρωτιόμαστε αν ήταν όντως ο Ηρακλής αιχμάλωτος της Ομφάλης ή μήπως ήταν συνειδητά δέσμιος του ερωτισμού της;
Το ποίημα του μαξιλαριού.
Το 1788 γεννιέται ένα αριστούργημα – ύμνος στην έντονη σεξουαλικότητα, απενοχοποιώντας κάθε στερεότυπο, ο Ιάπωνας Utamaro Kitagawa παρουσιάζει τον πόθο όπως πραγματικά είναι. Αν και σε σχέση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα οι Ιάπωνες καλλιτέχνες συχνά αναφέρονταν σε τέτοιες δυναμικές αναπαραστάσεις, το έργο «Poem of the pillow» υπήρξε καινοτόμο και εξαιρετικά δημιουργικό. Μεγάλες και έντονες φιγούρες κάτω από την σκοπίμως επιλεγμένη χαμηλή οπτική γωνία, ενώ την ίδια στιγμή τα πόδια μπλέκονται και το σώμα γεννά μία απερίγραπτα ζωντανή κινησιολογία. Ωστόσο, συνταρακτικό απρόοπτο αποτελεί ότι ως θεατές καταλήγουμε να εστιάζουμε στους ώμους και στην έκφραση των εραστών. Για άλλη μία φορά η τέχνη γνωρίζει και αποδεικνύει πως ο αισθησιασμός δεν είναι ανήθικος – δεν μοιάζει χαμερπής. Το φιλί είναι μούσα της φαντασίας και η ερωτική συνεύρεση μία λυτρωτική άνοιξη.
Στο κρεβάτι, Το φιλί.
Ένα από τα γνωστότερα καλλιτεχνικά φιλιά. Ο Toulouse-Lautrec, θαμώνας και ένθερμος υποστηρικτής των καμπαρέ αλλά και της διαφορετικότητας, αποτυπώνει δύο γυναίκες να ερωτοτροπούν χαρίζοντας η μία στην άλλη το φιλί της ζωής – το φιλί της ηδονής. Πίνακας του 1892 – εγκώμιο στη διαφορετικότητα. Φέρνοντας μία πιο σύγχρονη οπτική των queer γυναικών, ο Toulouse μας συστήνει δύο πόρνες στο κρεβάτι που μοιράζονται την αγάπη. Η θαλπωρή του έρωτα και η ζεστασιά του σώματος.
Το φιλί.
Θεωρώ πως σταδιακά οι εικόνες γίνονται περισσότερο οικίες και φυσικά από ένα άρθρο που μιλά για τα διασημότερα φιλιά της τέχνης, δεν θα μπορούσε να λείψει το φιλί του Edvard Munch (1897). Ένας προσωπικά αγαπημένος ζωγράφος, Νορβηγός, σκοταδιστής, λάτρης και εκπρόσωπος του εξπρεσιονισμού, άγγιξε τον ιμπρεσιονισμό ενώ κατέληξε σε ένα δικό του συμβολισμό. Πολλές φορές τα έργα του γίνονται αυτοβιογραφικά (όπως «η κραυγή») εκφράζοντας όλο τον συναισθηματικό όλεθρο και τις βιωματικά δύσκολες στιγμές του. Το φιλί του Μουνκ, είναι η απόλυτη ένωση των συντρόφων. Μέσα σε μία ατμόσφαιρα αινιγματική, δύο σκιές ερωτεύονται και γίνονται όμοιες – ντυμένες με ένα κοινό πρόσωπο, μία ταυτότητα. Την ίδια στιγμή ένας τρόμος απέναντι στην απόλυτη κτητικότητα, εναντίον σε κάθε ατομικότητα μεταξύ των δύο εραστών που μπορεί να συμβολίζει ακόμα και τον θάνατο.
Το φιλί.
Διαβάζοντας αυτό το κείμενο περίμενες υπομονετικά να φτάσουμε εδώ – στο σημείο μηδέν όλων των φιλιών του Δυτικού Κόσμου. Λοιπόν δεν είχες άδικο. Το φιλί του Gustav Klimt (1907-1908) είναι η ωδή του ρομαντισμού του 20ου αιώνα, είναι ο έρωτας γεμάτος χρώμα και σχήματα. Χαρακτηριστικό έργο της Art Nouveau, ο Αυστριακός ζωγράφος κατάφερε να γεμίσει των θεατή αγάπη απλά και μόνο κοιτάζοντας ένα έργο. Αισθαντικό, προκαλεί στον θεατή την εντύπωση ενός καθάριου έρωτα, ένα γλυκό φιλί στο μάγουλο της γυναίκας που με τόση λατρεία κρατά ο εραστής της. Κάτω από τον χρυσό μανδύα της αθανασίας θα γεννηθεί αλλά δεν θα τελεύσει αυτός ο έρωτας. Η αρρενωπότητα της ανδρικής φιγούρας στολισμένη από γεωμετρικά σχήματα, συναντά την θηλυκότητα της γυναίκας, φωτισμένη από χρωματιστά λουλούδια.
Οι εραστές.
Αγκαλιασμένοι άγνωστοι εραστές, το φιλί – κρυφό και παρθένο. Ο René Margitte το 1928 παρουσιάζει δύο φιγούρες, μία γυναικεία και μία ανδρική, σκεπασμένοι από ένα λευκό πανί, κλειδωμένο στους λαιμούς τους. Το περιβάλλον γύρω τους προκαλεί μία αίσθηση μυστηρίου. Τελικά, αυτοί οι εραστές επιθυμούν το φιλί; Μαζί αλλά και χώρια, οι εραστές προκαλούν την φαντασία μας. Η προβληματική σε αυτόν τον πίνακα δεν είναι τα χρώματα ούτε και οι ανθρώπινες μορφές αλλά το λευκό πανί. Η ηρεμία του μπλε χρώματος, ο θυμός και η λαγνεία που γεννά το κόκκινο, ενώ ταυτόχρονα το λευκό της αγνότητας εξευμενίζει την αμφισβητήσιμη ατμόσφαιρα. Ο πίνακας αυτός προκαλεί μία συναισθηματική σύγχυση στον θεατή, ένα μυστικό που ο Ρενέ δεν αποκάλυψε ποτέ.
Οι αστυνομικοί που φιλιούνται.
Το 2004, δύο Βρετανοί αστυνομικοί φιλιούνται στο Μπράιτον της Αγγλίας, το έργο είναι του Banksy. Στην «πρωτεύουσα» της LGBTQ κοινότητας δημιουργείται ένα ειρωνικό σκίτσο, γροθιά στο στομάχι. Πολλοί κριτικοί τέχνης θεωρούν πως η εικόνα αυτή καταδικάζει την ομοφοβία ή ακόμη ότι είναι ένας τρόπος για τον Banksy να χλευάσει την εξουσία. Με όποιον τρόπο και αν εν τέλει εξηγείται, είναι σίγουρα εύστοχο. Το σκίτσο είτε πρόκειται για την έκφραση της καθολικής αγάπης και του ερωτικού πόθου, είτε αναφέρεται, στην βία και την κατάχρηση της εξουσίας στα «ανεπτυγμένα κράτη» – είναι αδιαμφισβήτητα ένα ακόμα κοινωνικοπολιτικό σχόλιο του καλλιτέχνη.
LiTer II (2012).
Η φωτογράφος Zanele Muholi παρουσιάζει το φιλί των Αφρικανών λεσβιών. Ένα τρυφερό φιλί αντίθετο σε εκείνους που νομίζουν ότι μόνο για τη δική τους ερωτική συνταγή έχει χώρο αυτός ο κόσμος. Δύο γυναίκες «ψιθυρίζουν» πως η αγάπη δεν έχει ταυτότητα, δεν είναι μαθηματική πράξη και πως τέλος πάντων η ζωή κάθε μέρα μας δείχνει πως ο δρόμος της λύτρωσης είναι ένας – και διάβασε τον αγαθά, με φόρο τιμής – είναι η αγάπη και μην την ορίζεις, μην τη ζορίζεις – την χαλάς.
